Dù được quảng bá là công nghệ truy xuất nguồn gốc và xác thực hàng thật, nhiều loại “tem thông minh” đang bị biến tướng, thậm chí lợi dụng để tiếp tay cho hàng giả. Trong khi đó, công tác kiểm duyệt trên các sàn thương mại điện tử vẫn còn lỏng lẻo, khiến người tiêu dùng dễ dàng mua nhầm sản phẩm gắn tem "ảo".

Nguy cơ từ tem “ảo”: Mã QR không liên kết dữ liệu

Trên thị trường hiện nay không khó để bắt gặp các sản phẩm gắn tem chống giả có mã QR code nhưng khi quét lại không truy xuất được bất kỳ thông tin xác thực nào. Một số tem chỉ hiện dòng chữ đơn giản như “Sản phẩm chính hãng” mà không dẫn tới hệ thống kiểm chứng, dữ liệu truy xuất hay cơ quan quản lý công nghệ xác thực.

Ông Đỗ Hùng Trung - chuyên gia nghiên cứu về quản lý chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc nhận định: “Rất nhiều tem QR hiện nay chỉ là hình thức, không có liên kết đến bất kỳ cơ sở dữ liệu xác thực nào. Điều này khiến người tiêu dùng bị đánh lừa, tưởng rằng đang sử dụng hàng chính hãng".

Thực tế, việc in tem QR giờ đây không khó, thậm chí các xưởng in tem lậu còn quảng cáo công khai dịch vụ “tạo tem chống giả có mã quét” với giá chỉ vài trăm đồng/tem. Thậm chí, tại chợ Kim Biên (TP.HCM) và phố Hàng Bồ (Hà Nội), tem “chống giả” được bày bán công khai, không cần chứng minh nguồn gốc hay kết nối hệ thống dữ liệu xác thực. Bà Đại Khả Quỳnh, Giám đốc Công ty giải pháp công nghệ xác thực QCheck cảnh báo: “Tem điện tử chỉ có giá trị nếu gắn với một hệ thống xác minh được bảo mật và do đơn vị thứ ba kiểm định. Nhưng hiện nay, nhiều doanh nghiệp tự tạo hệ thống nội bộ, dẫn đến việc người tiêu dùng dù quét tem vẫn không biết thông tin đó có đáng tin hay không".

Sàn TMĐT - công nghệ kiểm duyệt hàng giả đang ở đâu?

Các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, TikTok Shop... đều tuyên bố có hệ thống lọc và kiểm soát hàng hóa dựa trên công nghệ. Tuy nhiên, khảo sát thực tế cho thấy hàng giả, hàng nhái vẫn len lỏi bằng chiêu thức gắn tem QR, mô tả sản phẩm "có xác thực nguồn gốc" nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Tem cào phủ bạc nhận diện sách thật của Nhà xuất bản Trẻ. (Ảnh: NXB Trẻ).

Nhiều sản phẩm như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thiết bị điện tử trôi nổi ngang nhiên rao bán với giá rẻ, mô tả “chính hãng 100%” và tem QR, nhưng khi truy xuất không dẫn tới hệ thống xác thực đáng tin cậy.

Ông Nguyễn Đăng Sinh – Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) nhấn mạnh vai trò cốt lõi của công nghệ xác thực minh bạch: “Hiện nay nhiều tem thông minh chỉ dừng ở mức dán cho có, không kết nối với hệ thống xác minh độc lập. VATAP đã triển khai hệ thống VatapCheckVN để giúp truy xuất nguồn gốc và xác thực sản phẩm thật một cách rõ ràng và chống hàng giả từ đầu chuỗi".

Theo ông Sinh, việc chống giả trên sàn TMĐT cần có sự liên thông dữ liệu giữa nền tảng thương mại, đơn vị xác thực và cơ quan quản lý. Nếu không kiểm soát công nghệ ngay từ khâu xác thực tem, nguy cơ "hợp thức hóa hàng giả bằng tem thông minh" sẽ ngày càng gia tăng.

Cũng theo chuyên gia, "tem thông minh” từng được kỳ vọng là công cụ số hóa minh bạch chuỗi cung ứng, giúp người tiêu dùng tự xác thực thông tin. Nhưng nếu buông lỏng quản lý để công nghệ trở thành bình phong cho hàng giả thì chính người tiêu dùng sẽ là người chịu thiệt thòi nhất.

Các chuyên gia đồng thuận rằng việc kiểm tra, xác minh tem thông minh cần được đặt dưới sự giám sát của bên thứ ba độc lập, và các nền tảng thương mại điện tử phải chịu trách nhiệm pháp lý về sản phẩm lưu hành trên sàn. Nếu không có chế tài nghiêm khắc và công nghệ xác thực thật sự “thông minh”, cuộc chiến chống hàng giả chỉ là cuộc rượt đuổi hình thức, tốn kém mà không phát huy tối đa hiệu quả.

Nguồn: vietq.vn