Các cảng biển Việt Nam đang đẩy mạnh đầu tư công nghệ hiện đại, sử dụng năng lượng sạch, tối ưu quy trình vận hành nhằm tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất và hướng tới phát triển xanh, bền vững.

Thống kê của Cục Hàng hải Việt Nam cho thấy, sản lượng hàng hóa qua cảng biển mỗi năm đều duy trì mức tăng trưởng hai con số, phản ánh vai trò ngày càng quan trọng của ngành cảng biển trong nền kinh tế. Cùng với xu thế thương mại toàn cầu, nguồn vốn đầu tư trong lĩnh vực cảng và logistics đang đổ mạnh vào Việt Nam. Cơ hội trở thành trung tâm trung chuyển quốc tế ngày càng rõ rệt, nhưng đi kèm là thách thức phải phát triển cảng biển theo hướng “xanh - sạch - bền vững” để đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu.

Là cảng container lớn và hiện đại, Tân Cảng - Cát Lái (TP.HCM) có quy mô 160 ha bãi, 2.040 m cầu tàu, sở hữu hệ thống thiết bị xếp dỡ và công nghệ quản lý tiên tiến, nằm trong top 20 cảng container hiện đại nhất thế giới. Đây cũng là cảng đầu tiên của Việt Nam đạt danh hiệu “Cảng xanh” do Hội đồng Mạng lưới dịch vụ cảng APEC trao tặng.

Hệ thống cẩu container và bãi xếp dỡ hiện đại góp phần nâng cao năng suất, tiết kiệm năng lượng và hướng tới phát triển xanh, bền vững. (Ảnh min họa)

Theo đại diện Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, chiến lược đầu tư tại Cát Lái tập trung vào các tiêu chí tiết kiệm tài nguyên, đảm bảo chất lượng môi trường, sử dụng năng lượng sạch, xử lý chất thải, áp dụng công nghệ 4.0 và tự động hóa quy trình. Đặc biệt, đơn vị chú trọng trang bị thiết bị sử dụng nhiên liệu thân thiện môi trường. Ngày 11/7/2025, cảng đã tiếp nhận 12 cẩu khung Genme – Kalmar RTG6+1, loại có kỹ thuật tiên tiến bậc nhất hiện nay ở Việt Nam, giúp nâng cao năng lực khai thác, tăng tốc độ xếp dỡ, đồng thời giảm khí thải.

Đại tá Nguyễn Thanh Trúc, Phó Tư lệnh Binh đoàn 20, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn cho biết: “Việc đưa 12 cẩu khung RTG6+1 vào vận hành không chỉ tăng năng lực thiết bị mà còn thể hiện quyết tâm đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng dịch vụ và sẵn sàng đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường”.

Những nỗ lực này đã đem lại hiệu quả rõ rệt. Cát Lái đã thay thế các thiết bị nâng hạ chạy dầu diesel bằng thiết bị chạy điện, tiết kiệm 1,5 - 2 triệu USD phí nhiên liệu mỗi năm.

Việc tăng cường vận tải thủy với sức chở 3.000 TEU mỗi chuyến thay thế khoảng 2.000 xe container giúp giảm đáng kể lượng khí thải và ùn tắc. Đồng thời, áp dụng chứng từ điện tử đã rút thời gian chờ tại cổng từ 13 phút xuống 6 phút, giảm sử dụng khoảng 30.000 văn bản giấy mỗi năm.

Nằm tại xã Tân Tập, tỉnh Long An, Cảng Quốc tế Long An thuộc tổ hợp dự án 1.935 ha, gồm cảng, khu công nghiệp, khu dịch vụ và khu đô thị. Hiện, khu cảng có chiều dài bờ 1.670 m và đang trong quá trình mở rộng lên 2.368 m, đủ khả năng tiếp nhận tàu 100.000 DWT, đạt công suất 3 triệu TEU và 10 triệu tấn hàng tổng hợp.

Ông Võ Quốc Huy - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Cảng Long An cho biết, doanh nghiệp chú trọng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh: lắp hệ thống pin năng lượng mặt trời, sử dụng đèn LED tiết kiệm điện, thiết bị cẩu chạy điện 100%, đội xe đầu kéo đạt tiêu chuẩn Euro 5, giảm khí thải. Đơn vị cũng nghiên cứu sử dụng thiết bị khai thác bằng điện hoặc pin tái tạo và hướng tới dùng điện bờ vào năm 2030, nhằm giảm phát thải từ tàu khi neo đậu.

Từ năm 2020, Cảng Đà Nẵng đã đẩy mạnh chuyển đổi số, trở thành một trong những cảng thông minh hàng đầu Việt Nam. Hệ thống ePort, Cổng container tự động (Autogate) tích hợp nhận dạng mã container bằng thuật toán ACCR kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI) giúp rút ngắn thời gian giao nhận, tối ưu chi phí logistics.

Đặc biệt, ứng dụng eMAP chỉ đường trong bãi giúp lái xe tìm nhanh vị trí container, tránh ùn tắc. Hệ thống eTractor - thiết bị truyền nhận tín hiệu công nghiệp do chính nhân sự cảng nghiên cứu có chi phí chỉ bằng 20% máy tính công nghiệp nhưng độ bền cao, làm lợi ít nhất 4 tỷ đồng mỗi 3 năm. Ngoài ra, hệ thống canh xe trong lòng cẩu bằng camera AI đã thay thế hoàn toàn thao tác thủ công, tăng độ chính xác và an toàn.

Theo ông Trần Lê Tuấn - Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc Cảng Đà Nẵng, 6 tháng cuối năm 2024, cảng đã công nhận 35 sáng kiến khoa học kỹ thuật với giá trị làm lợi hơn 7 tỷ đồng; 6 tháng đầu 2025, tiếp tục ghi nhận 37 sáng kiến, góp phần giải quyết khó khăn thực tế, cải thiện môi trường làm việc và nâng cao tay nghề nhân viên.

Tại Cảng Hải Phòng và 100% cảng trên địa bàn đã áp dụng Hệ thống quản lý cảng TOS, trong đó hơn 40% (22 cảng) triển khai nền tảng cảng biển số. Lợi ích rất rõ ràng: thời gian triển khai rút xuống chỉ 2 - 4 tuần thay vì 16 - 18 tháng; chi phí giảm 10 - 20%; năng suất cẩu tăng 50%; tốc độ giải phóng hàng tại bãi tăng 30%; thủ tục hành chính giảm từ 6 - 8 giờ với 12 bước xuống còn 3 phút với 2 bước.

Từ những thay đổi trên, doanh nghiệp logistics cũng được hưởng lợi. Đại diện Công ty TNHH DH Trucking chia sẻ: “Trước đây phải mất hàng giờ chờ container được xử lý, giờ tôi có thể tra cứu vị trí và thời gian tàu cập cảng ngay trên hệ thống, tiết kiệm rất nhiều thời gian và chi phí”.

Hải Phòng đang định hướng phát triển cụm cảng liên kết, cảng mở, trung tâm logistics quy mô khu vực và đề xuất Chính phủ xây dựng trung tâm dữ liệu, nền tảng số quốc gia để quản lý, chia sẻ dữ liệu logistics, tránh phân mảnh thông tin và nâng cao hiệu quả kết nối chuỗi cung ứng.

Nhìn tổng thể, các cảng biển Việt Nam đang đi đúng hướng khi song song đầu tư công nghệ số và giải pháp thân thiện môi trường. Từ hệ thống quản lý thông minh, tự động hóa xếp dỡ, giảm thời gian chờ tới thiết bị chạy điện, năng lượng tái tạo… tất cả đều hướng tới mục tiêu tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, giảm phát thải và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Với đà này, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để nâng tầm cảng biển từ điểm giao nhận hàng hóa đơn thuần thành trung tâm logistics và chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi hội tụ công nghệ, hiệu quả vận hành và trách nhiệm môi trường.

Nguồn: vietq.vn