Giống lúa nếp Quýt đã được trồng tại một số xã của huyện Đạ Tẻh trong nhiều năm nay nhưng việc sản xuất chủ yếu vẫn còn mang tính chất tự phát nhỏ lẻ, manh mún, chưa được đầu tư thoả đáng dẫn đến chất lượng gạo chưa cao, các khâu đầu vào đầu ra cho sản phẩm gạo nếp Quýt chưa được đảm bảo, chưa có sự gắn kết và phối hợp giữa 4 nhà, do vậy, hiệu quả sản xuất còn thấp, chưa hình thành được những vùng nguyên liệu tập trung theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ.

Việc mở rộng phát triển sản xuất lúa nếp Quýt được xem là tất yếu trong quá trình chuyển đổi của thị trường và các tiến bộ khoa học về giống. Thị trường tiêu dùng trong nước và xuất khẩu lúa nếp khá triển vọng. Với những tiến bộ về giống lúa và kỹ thuật thâm canh hiện nay, có thể phát triển mạnh giống nếp Quýt trên địa bàn huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng cho năng suất và chất lượng cao.

Xuất phát từ thực tế trên, từ năm 2020 đến năm 2021, nhóm nghiên cứu của ThS. Nguyễn Thị Tuyết Anh tại Công ty cổ phần đầu tư phát triển Xanh Việt Nam đã thực hiện đề tài: “Xây dựng mô hình sản xuất lúa nếp Quýt theo chuỗi giá trị tại huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng” nhằm khai thác tối đa tiềm năng đất đai, khí hậu và lợi thế vùng, đáp ứng nhu cầu của sản xuất, tạo các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, góp phần nâng cao thu nhập cho người sản xuất lúa ở các tỉnh khu vực Tây Nguyên

Mục tiêu của đề tài là xây dựng mô hình sản xuất và chế biến gạo nếp Quýt theo chuỗi giá trị tại 02 xã quy hoạch nông thôn mới của huyện Đạ Tẻh tỉnh Lâm Đồng để khai thác lợi thế giống lúa nếp địa phương, tiến tới xây dựng chỉ dẫn địa lý và thương hiệu gạo đặc sản của vùng.

Mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật (TBKT) sản xuất lúa Nếp Quýt theo TC VietGap (sử dụng giống sạch bệnh, bón phân, tưới nước, …) với quy mô 100 ha tại 2 xã An Nhơn và thị trấn Đạ Tẻh cho thấy: năng suất lúa Nếp Quýt trồng trong mô hình tại thị trấn Đạ Tẻh là 50 ha đạt 5,4 tấn/ha chênh lệch so với sản xuất đại trà 0,6 tấn/ha - tăng 12,5%, chênh lệch so với yêu cầu 0,1 tấn/ha - tăng 1,9%. Mô hình liên kết doanh nghiệp - nhóm hộ nông dân tại xã An Nhơn sản xuất 50 ha lúa Nếp Quýt với năng suất trồng trong mô hình đạt 5,5 tấn/ha chênh lệch so với sản xuất đại trà 0,7 tấn/ha - tăng 14,5%, chênh lệch so với yêu cầu là 0,25 tấn/ha - tăng 4,7%. Trong đó mô hình ứng dụng TBKT sản xuất 50 ha lúa Nếp Quýt tại xã An Nhơn, huyện Đạ tẻh, tỉnh Lâm Đồng hiệu quả kinh tế cao so với mô hình của thị trấn Đạ Tẻh, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng.

Mô hình liên kết hợp tác xã (HTX) sản xuất gạo nếp Quýt giữa nông dân và doanh nghiệp đã nâng cao giá trị thu nhập cho nông dân cao hơn sản xuất đại trà 20%. Mô hình có sự hợp tác và chỉ đạo chặt chẽ của UBND Huyện, đã mang lại hiệu quả thiết thực cho nông dân, có 100 xã viên tham gia HTX tăng 30% so với đầu dự án. Mô hình được Huyện xem là kiểu mẫu cho sự liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp, đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành nông nghiệp trong việc xây dựng NTM ở giai đoạn hiện tại và tiếp theo.

Mô hình phục tráng và bảo tồn giống lúa nếp Quýt đạt kết qủa tốt là nhờ đội ngũ kỹ sư nông nghiệp của Trung tâm Nông nghiệp huyện Đạ Tẻh. Họ đã có kinh nghiệp phục tráng và bảo tồn giống lúa Ba xe. Hoạt động phục tráng được triển khai một cách bài bản về kỹ thuật ở cả 3 dòng G0-G1-G2 trải qua 3 mùa vụ. Các nông hộ được chọn là hộ sản xuất kinh doanh giỏi, tâm huyết với giống lúa quý. Các khâu gieo cấy, chăm sóc, thu hoạch đều kỹ lưỡng, đặc biệt là sự can thiệp kịp thời khi cây bị nhiễm sâu bênh, sinh trưởng kém, hoặc cây khác dạng. Từ kết quả đánh giá ở ruộng và đánh giá chọn cá thể trong phòng để chọn được lô hạt giống đạt mục tiêu đề ra.

Các loại hồ sơ trong việc xây dựng nhãn hiệu lúa nếp Quýt Đạ Tẻh rất cần thiết cho sản phẩm gia nhập thị trường. Quá trình xây dựng hồ sơ được sự phối hợp giữa các ban ngành liên quan của Huyện. Bộ hồ sơ gồm : Giấy chứng nhận đăng ký của Cục Sở hữu trí tuệ, giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu, giất chứng nhận cơ sở đủ điều kiện An toàn thực phẩm của phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Huyện Đạ Tẻh.

Kết quả nghiên cứu góp phần mở rộng vùng sản xuất lúa nếp đặc sản để tạo vùng nguyên liệu hàng hóa lớn cùng với thương mại hóa sản phẩm, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp để phát triển bền vững, xây dựng thương hiệu luá nếp Quýt Đạ Tẻh, nâng cao thu nhập cho nông dân, đặc biệt các xã quy hoạch nông thôn mới, chuyển đổi cơ cấu sản xuất, tăng thu nhập và giảm tỷ lệ hộ nghèo.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20911/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Nguồn: NASATI