Bradford Smith - một bệnh nhân ALS không còn khả năng cử động hay nói chuyện – đã tạo ra thế giới phải ngạc nhiên khi tự mình chỉnh sửa và đăng video lên YouTube mà không cần bất kỳ sự trợ giúp nào. Điều đáng kinh ngạc là anh làm được điều đó hoàn toàn bằng... suy nghĩ. Đây không phải là một câu chuyện viễn tưởng, mà là sự thật đang diễn ra nhờ vào công nghệ giao diện não - máy tính (BCI) tiên tiến do Neuralink phát triển.

Neuralink là công ty công nghệ thần kinh kinh tế của Elon Musk và các cộng đồng thành lập năm 2016. Mục tiêu của họ từ những ngày đầu là tạo ra một “giao diện não – máy tính” giúp con người tương tác trực tiếp với thiết bị chỉ thông qua suy nghĩ, mở ra khả năng phục hồi chức năng cho người bị tổn thương thần kinh, liệt, thậm chí dẫn đến tương lai nơi con người và trí tuệ nhân tạo hợp nhất.

Bradford Smith là người thứ ba trên thế giới được cấy chip Neuralink, nhưng lại là bệnh nhân mắc bệnh ALS đầu tiên – căn bệnh tạo thành hệ thần kinh thoái hóa dần, dẫn đến mất khả năng kiểm soát cơ bắp, nói chuyện và chuyển chuyển. Khi được chọn để thử nghiệm công nghệ này, Smith gần như không còn khả năng tương tác với thế giới xung quanh. Thế nhưng, sau quá trình tổng hợp và hiệu chỉnh, anh ấy có thể sử dụng máy tính, điều khiển con trỏ chuột, chỉnh sửa video và đăng nội dung lên YouTube – tất cả chỉ bằng hoạt động của bộ não.

Chip Neuralink mà Smith sử dụng có kích thước chỉ bằng năm đồng xu xếp chồng lên nhau, chứa hàng nai sợi cực mảnh đến mức nhỏ hơn cả sợi tóc người. Loại sợi này được robot kỹ thuật đặc biệt cấy vào vùng vỏ não, nơi xử lý các tín hiệu chuyển động có đích chủ. Để tránh xương mạch máu tổng hợp và đảm bảo độ chính xác cao, toàn bộ quá trình tổng hợp được thực hiện bằng máy móc tự động, giúp nâng cao độ an toàn và tính chất tốt nhất.

Ban đầu, nhóm kỹ sư dự đoán rằng các tín hiệu từ ý nghĩ di chuyển tay sẽ là lựa chọn lý tưởng để điều khiển thiết bị. Tuy nhiên, trong trường hợp của Smith, tín hiệu từ tay không đủ rõ ràng để làm rõ ảnh hưởng của ALS. Sau nhiều lần thử nghiệm, nhóm phát hiện ra rằng tín hiệu từ thời trang – cụ thể là ý định di chuyển phong cách – vẫn còn mạnh mẽ và dễ nhận diện hơn. Hệ thống đã được điều chỉnh để sử dụng tín hiệu này làm cơ chế chính để điều khiển con trỏ chuột trên màn hình. Đây là yếu tố thì chốt giúp Smith có thể tương tác hiệu quả với phần mềm chỉnh sửa video.

Điều kỳ kỳ không dừng lại ở đó. Trước khi mắc bệnh, Smith từng quay nhiều video cá nhân. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu này để huấn luyện mô hình trí tuệ nhân tạo tổng hợp giọng nói, giúp tái tạo chất giọng đặc biệt của Smith. Vì công nghệ này anh không chỉ edit video mà vẫn có thể "lồng tiếng" cho chính mình – điều mà cách đây một năm vẫn là điều bất khả thi. Hiện tại, Smith không chỉ là người tiêu dùng công nghệ mà còn trở thành một người sáng tạo nội dung thực thụ.

Trong một video đăng trên YouTube, Smith chia sẻ: "Neuralink đã cho tôi một phần cuộc sống mà tôi từng nghĩ là đã mất. Tôi có thể giao tiếp, sáng tạo và tự động thực hiện bản thân một lần nữa." Anh không nói những lời này bằng miệng, mà thông qua giọng nói được tổng hợp từ AI, được điều khiển và trình bày bởi chính suy nghĩ của mình.

Chuyên gia thần kinh trên thế giới nhìn nhận đây là bước tiến chưa từng có trong lĩnh vực công nghệ hỗ trợ người thua lỗ. Nếu như trước kia, BCI mới chỉ dừng ở trình điều khiển chuột, đánh máy đơn giản thì nay đã tiến đến cấp phép cho người dùng thực hiện các thao tác phức tạp như chỉnh sửa nội dung, truyền cảm xúc và ý tưởng sáng tạo thông tin qua thiết bị số.

Công nghệ BCI hiện không chỉ là sân chơi của riêng Neuralink. Các công ty khác như Synchron, Paradromics hay Blackrock Neurotech cũng đang đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng giao diện não – máy tính. Tuy nhiên, Neuralink đang tạo ra sự khác biệt nhờ vào sự kết hợp giữa phần cứng tinh vi, máy tính thuật toán và quy trình ghép bán tự động. Dù vậy, các chuyên gia vẫn lưu ý rằng công nghệ này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng và cần nhiều thời gian hơn để đánh giá mức độ an toàn, tính ổn định lâu dài cũng như khả năng mở rộng phổ rộng.

Elon Musk từng tuyên bố ông sẵn sàng cấy chip vào chính mình khi công nghệ này đủ an toàn cho người dùng phổ thông. Mục tiêu cuối cùng của ông không chỉ là hỗ trợ bệnh tật mà còn mở rộng khả năng mở rộng khả năng của con người trong thế giới mà trí tuệ nhân tạo đang phát triển với tốc độ nhanh chóng.

Câu chuyện của Bradford Smith là bằng chứng rõ ràng nhất về tiềm năng của công nghệ trong việc hỗ trợ khả năng giao tiếp và sáng tạo cho những người tưởng tượng đã mất khả năng này.

Nguồn: NASATI