Biến đổi khí hậu hiện (BĐKH) đang gây ảnh hưởng lớn đến các quốc gia và khu vực trên thế giới. Ở Việt Nam, biến đổi khí hậu có những tác động tiềm tàng (kể cả tích cực và tiêu cực) đến các lĩnh vực, khu vực và các cộng đồng khác nhau, trong đó có việc sử dụng tài nguyên đất. Dưới tác động của BĐKH, diện tích đất nông nghiệp có thể giảm dần do ngập úng, sa mạc hóa, nhiễm mặn.... Đối với đất phi nông nghiệp, BĐKH gây ra các hiện tượng bão, lũ, hạn hán, xâm nhập mặn gây khó khăn trong việc sử dụng đất ở, đất khu công nghiệp, đất giao thông, đất thủy lợi, y tế... do mất đất và khó khăn trong quá trình xây dựng các công trình.

Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu của ThS. Vũ Lệ Hà tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu cơ sở khoa học xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất trong mối liên kết vùng và biến đổi khí hậu” trong thời gian từ năm 2018 đến năm 2021.

Địa bàn được lựa chọn nghiên cứu điểm là tỉnh Thái Bình, là tỉnh ven biển thuộc vùng đồng bằng Sông Hồng, các yếu tố liên kết vùng và biến đổi khí hậu (hạn hán, ngập 2 lụt, xâm nhập mặn) có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác các quản lý đất đai nói chung và quy hoạch sử dụng đất nói riêng. Địa bàn tỉnh Thái Bình hoàn toàn phù hợp với các vấn đề được đưa ra nghiên cứu đã nêu ở trên.

Đề tài hướng đến thực hiện các mục tiêu sau: xác lập cơ sở khoa học xây dựng hợp phần phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh có tính đến mối liên kết vùng và biến đổi khí hậu; đề xuất quy trình xây dựng hợp phần phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh trong mối liên kết vùng và biến đổi khí hậu; và đề xuất một số giải pháp thực hiện hợp phần phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh có tính đến các yếu tố liên kết vùng và biến đổi khí hậu.

Nhóm nghiên cứu đã đánh giá thực trạng việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và việc tổ chức thực hiện lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp, đánh giá được tình hình xây dựng và thực hiện bảng chỉ tiêu sử dụng đất, lập phương án quy hoạch sử dụng đất trong các thời kì. Bên cạnh việc tổng hợp những ưu điểm để phát huy, đề tài đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế và các nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế để đề xuất cải tiến, đổi mới cho phù hợp xác định được các yếu tố liên kết vùng ảnh hưởng đến quy hoạch sử dụng đất; xác định các yếu tố biến đổi khí hậu tới sử dụng đất và quy hoạch sử dụng đất;

Quy trình xây dựng phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh được đề xuất gồm 8 bước: (1) Điều tra, thu thập các thông tin, tài liệu; (2) Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường tác động đến việc sử dụng đất; tình hình quản lý, sử dụng đất; kết quả thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất trong kỳ quy hoạch trước; (3) Đánh giá mối liên kết vùng và các lợi thế của địa phương trong vùng, phân vùng chức năng sử dụng đất; (4) Đánh giá tác động của BĐKH ảnh hưởng tới sử dụng đất, khoanh vùng các khu vực sử dụng đất bị ảnh hưởng bởi BĐKH; (5) Đánh giá tiềm năng đất đai và xây dựng định hướng sử dụng đất cho tầm nhìn 30 năm; (6) Xây dựng phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai cấp tỉnh; (7) Xây dựng báo cáo thuyết minh; hoàn thiện hệ thống bảng biểu số liệu và hệ thống bản đồ; (8) Thẩm định và chuyển giao phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai cấp tỉnh để tích hợp vào quy hoạch tỉnh. Quy trình bổ sung thêm 2 bước: 3) Đánh giá mối liên kết vùng và các lợi thế của địa phương trong vùng, phân vùng chức năng sử dụng đất; (4) Đánh giá tác động của BĐKH ảnh hưởng tới sử dụng đất, khoanh vùng các khu vực sử dụng đất bị ảnh hưởng bởi BĐKH so với quy trình cũ trong đó đề xuất việc phân vùng chức năng và khoanh vùng ảnh hưởng của BĐKH trước khi phân bổ mục đích sử dụng đất.

Phương án xây dựng hợp phần phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh Thái Bình giai đoạn 2021-2030 được lập trên cơ sở áp dụng cơ sở lý luận về liên kết vùng và BĐKH, áp dụng quy trình đề xuất với 8 bước và áp dụng công nghệ thông tin trong xử lý cơ sở dữ liệu và bản đồ. Xây dựng được cơ sở dữ liệu đất đai phục vụ xác định nhu cầu sử dụng đất và phân vùng chức năng sử dụng đất đồng thời khoanh vùng được các vùng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu trên bản đồ, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới sử dụng đất của tỉnh Thái Bình. Trên cơ sở đó phân tích, đánh giá và phân bổ diện tích đất đai theo mục đích sử dụng đất phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, các mối liên kết vùng và thích nghi với biến đổi khí hậu.  Các giải pháp trong QHSDĐ có tính đến liên kết vùng và BĐKH được đề xuất có căn cứ khoa học dựa vào kết quả nghiên cứu cho sử dụng đất cấp vùng. bao gồm: các giải pháp chính sách luật hóa vấn đề liên kết vùng và lồng ghép BĐKH, nước biển dâng trong SDĐ; giải pháp đối với lập phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh bao gồm các căn cứ lập quy hoạch, quy trình phương án lập quy hoạch. Đối với tỉnh Thái Bình, cụ thể hóa giải pháp liên kết vùng và thích ứng BĐKH, nước biển dâng trong quy hoạch tỉnh.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và là một trong những cơ sở khoa học để xây dựng quy trình phương án phân bổ khoanh vùng đất đai cho các mục đích sử dụng trong quy hoạch tỉnh.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20552/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

Nguồn: NASATI