Nghiên cứu các biện pháp chế biến, bảo quản và sử dụng phế phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn cho gia súc nhai lại là một chiến lược quan trọng, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Việc này không chỉ tận dụng hiệu quả nguồn phế phụ phẩm dồi dào, giá rẻ thành thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao hơn, mà còn góp phần giải quyết tình trạng thiếu thức ăn trong mùa khô và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã tập trung vào các phụ phẩm truyền thống như rơm, cây bắp, cây mì, cây đậu phộng, và phụ phẩm công nghiệp chế biến cho trâu bò, mang lại những đóng góp đáng kể. Tuy nhiên, việc nghiên cứu sử dụng trái điều giả làm thức ăn cho gia súc vẫn còn hạn chế, mặc dù đây là một nguồn dinh dưỡng tiềm năng với hàm lượng carbohydrate dễ tan cao (54,7% vật chất khô), cung cấp nguồn năng lượng tốt cho gia súc nhai lại.

Một trong những thách thức lớn nhất của việc sử dụng trái điều giả là tính thời vụ của vụ thu hoạch (tháng 3-4 hàng năm) và sự hư hỏng nhanh chóng sau thu hoạch (trong vòng 3-4 ngày do lên men), gây ra lãng phí lớn và ô nhiễm môi trường. Theo ước tính, với sản lượng hạt điều trung bình 300 ngàn tấn/năm, Việt Nam có khoảng 2,7 triệu tấn trái điều giả tươi mỗi năm. Đây là một nguồn thức ăn tiềm năng lớn nếu có phương pháp chế biến và bảo quản hợp lý.

Giải pháp ủ yếm khí được xem là phù hợp nhất để bảo quản trái điều giả lâu dài. Tuy nhiên, do hàm lượng nước cao (trên 85%) và protein thô thấp, việc bổ sung các nguồn nitơ phi protein (NPN) là cần thiết để nâng cao hàm lượng protein thô, cải thiện hiệu quả sử dụng làm thức ăn cho gia súc. Bên cạnh đó, việc bổ sung các chủng vi sinh vật có lợi như Lactobacillus sp., Saccharomyces cerevisiae, Bacillus sp., và Clostridium sp. vào quá trình lên men có thể cải thiện chất lượng thức ăn ủ chua bằng cách giảm pH, tăng axit lactic và kéo dài thời gian bảo quản. Hơn nữa, việc bổ sung các cơ chất từ phụ phẩm nông nghiệp và men vi sinh vào khối ủ không chỉ làm tăng vật chất khô mà còn cung cấp thêm dinh dưỡng có giá trị cho gia súc. Do đó, nghiên cứu về chế biến và bảo quản trái điều giả làm thức ăn cho gia súc nhai lại là vô cùng cần thiết để tận dụng nguồn tài nguyên này một cách hiệu quả, góp phần phát triển chăn nuôi bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Đề tài "Nghiên cứu Ủ chua quả điều giả làm thức ăn cho gia súc" được thực hiện bởi TS. Nguyễn Văn Phú cùng các cộng sự tại Viện Chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với mục tiêu chính là tìm ra các phương pháp hiệu quả để ủ chua và sử dụng quả điều giả làm thức ăn cho gia súc nhai lại. Các mục tiêu cụ thể bao gồm: xây dựng quy trình ủ chua và bảo quản quả điều giả có khả năng kéo dài thời gian bảo quản từ 3 đến 6 tháng, đồng thời tạo ra sản phẩm dễ dàng sử dụng trong chăn nuôi; ứng dụng các sản phẩm quả điều giả ủ chua vào khẩu phần ăn của gia súc nhằm giảm chi phí thức ăn; và xây dựng các mô hình chăn nuôi thực tế sử dụng quả điều giả ủ chua để đánh giá hiệu quả kinh tế và năng suất. Thời gian thực hiện đề tài kéo dài từ năm 2019 đến năm 2021.

Nghiên cứu đã đạt được những kết quả quan trọng sau:

1. Xác định được 4 công thức ủ chua tối ưu: Bốn công thức ủ chua quả điều giả kết hợp với các cơ chất khác nhau (30% cám gạo, 25% bã sắn, 25% rơm khô, hoặc 25% thân cây ngô khô) và bổ sung 0,2% men vi sinh đã được lựa chọn. Các công thức này cho thấy khả năng ổn định chất lượng tốt trong khoảng thời gian từ 15 đến 120 ngày sau ủ, với các chỉ số pH < 4,5, axit lactic 2-3%, axit acetic < 1%, và axit butyric < 0,5%.

2. Đánh giá hiệu quả trên các loại gia súc: Thử nghiệm các công thức ủ chua trên bò sữa, bò thịt, dê và cừu đều cho thấy sự cải thiện về sản lượng sữa và tăng khối lượng. Đặc biệt, công thức 70% quả điều giả ủ với 30% cám gạo và 0,2% men vi sinh mang lại hiệu quả cao nhất về năng suất, mặc dù chi phí thức ăn cao hơn so với các công thức sử dụng rơm hoặc thân cây ngô.

3. Xây dựng quy trình ủ chua và bảo quản: Đã xây dựng thành công một quy trình ủ chua và bảo quản quả điều giả, cho phép kéo dài thời gian bảo quản trên 3 tháng và duy trì trên 80% chất lượng so với nguyên liệu ban đầu, đồng thời đảm bảo tính tiện lợi khi sử dụng làm thức ăn cho gia súc.

4. Xây dựng mô hình chăn nuôi thực tế: Bốn mô hình chăn nuôi (bò sữa 20 con, bò thịt 40 con, dê thịt 80 con, cừu thịt 120 con) đã được xây dựng và áp dụng công thức 75% quả điều giả ủ với 25% rơm khô và 0,2% men vi sinh. Kết quả cho thấy chi phí thức ăn giảm từ 7-10% và khối lượng gia súc tăng từ 4,2 – 9,1%.

Dựa trên những kết quả nghiên cứu đầy hứa hẹn, đề tài kiến nghị nhân rộng mô hình sử dụng quả điều giả ủ chua kết hợp với các cơ chất và bổ sung men vi sinh làm thức ăn chăn nuôi gia súc, đặc biệt tại các tỉnh có diện tích trồng điều lớn. Đồng thời, đề tài đề xuất các cơ quan chức năng công nhận quy trình ủ quả điều giả với các cơ chất và men vi sinh là một tiến bộ kỹ thuật đáng được khuyến khích và áp dụng rộng rãi trong ngành chăn nuôi.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 20672/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Nguồn: NASATI