Công nghệ lõi có nhiều vai trò quan trọng trong thúc đẩy nền kinh tế và tăng năng lực cạnh tranh. Việc làm chủ công nghệ lõi giúp các quốc gia chủ động trong sản xuất, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, tạo ra giá trị gia tăng cao trong các ngành công nghiệp mũi nhọn...

Hệ thống sản xuất thông minh MES - Panacim tại Nhà máy Điện tử thông minh Phenikaa. (Ảnh: NGỌC VY)

Hỏi: Công nghệ lõi là gì?

Đáp: Công nghệ lõi là các công nghệ căn bản và then chốt, được xem như nền tảng của một ngành công nghiệp hoặc một lĩnh vực công nghệ nhất định. Đây là những công nghệ mà khi nắm vững, làm chủ được sẽ giúp cho quốc gia hoặc tổ chức đó có khả năng kiểm soát và phát triển các sản phẩm, dịch vụ cao cấp và phức tạp; là cơ sở để phát triển các công nghệ ứng dụng khác.

Thí dụ: Công nghệ vi mạch và bán dẫn là nền tảng cho nhiều ngành công nghệ hiện đại như AI, 5G, ô-tô thông minh. Công nghệ sinh học là nền tảng của nhiều ngành công nghiệp quan trọng mang tính thiết yếu trong y học, nông nghiệp, môi trường và công nghiệp thực phẩm.

Công nghệ vật liệu mới gồm các loại hợp kim, composite tiên tiến giúp tạo ra các sản phẩm có tính năng vượt trội. Công nghệ năng lượng như năng lượng tái tạo, điện hạt nhân và công nghệ lưu trữ năng lượng giúp chuyển đổi xanh nền kinh tế. Công nghệ thông tin và truyền thông gồm các công nghệ liên quan đến mạng, bảo mật, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn.

Hỏi: Công nghệ lõi có vai trò như thế nào? Tại sao làm chủ công nghệ lõi sẽ giúp tăng cường và bảo đảm an ninh quốc gia?

Đáp: Công nghệ lõi có nhiều vai trò quan trọng trong thúc đẩy nền kinh tế và tăng năng lực cạnh tranh.

Việc làm chủ công nghệ lõi giúp các quốc gia chủ động trong sản xuất, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, tạo ra giá trị gia tăng cao trong các ngành công nghiệp mũi nhọn như điện tử, hàng không vũ trụ, y tế hay năng lượng; là động lực chính để chuyển đổi, phát triển kinh tế số, tạo nền tảng cho phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy sự kết nối giữa nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn.

Công nghệ lõi có vai trò đặc biệt trong an sinh xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện khả năng tiếp cận công nghệ tiên tiến cho người dân cũng như doanh nghiệp.

Trong lĩnh vực an ninh quốc gia và chủ quyền công nghệ, việc làm chủ công nghệ lõi giúp kiểm soát các công nghệ trong quân sự, an ninh mạng, quốc phòng. Một đất nước làm chủ được các công nghệ lõi sẽ giảm thiểu nguy cơ bị tác động bởi các lệnh cấm vận hoặc hạn chế công nghệ từ nước ngoài; giúp bảo vệ an toàn dữ liệu và các thông tin quan trọng của quốc gia khỏi các mối đe dọa từ bên ngoài.

Tiến sĩ Tô Văn Trường, chuyên gia độc lập về tài nguyên, môi trường, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch thủy lợi miền nam nhận định: “Trong kỷ nguyên số, công nghệ không chỉ là công cụ phát triển mà đã trở thành trụ cột bảo đảm an ninh quốc gia. Việc phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, nhất là trong các lĩnh vực chiến lược như quốc phòng, dữ liệu, truyền thông và y tế dễ dẫn đến nguy cơ rò rỉ thông tin, bị gián đoạn chuỗi cung ứng hoặc thao túng từ bên ngoài.

Các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc… đang cạnh tranh quyết liệt để chiếm lĩnh công nghệ lõi. Việt Nam cũng đã có những bước đi đáng chú ý trong lĩnh vực AI, viễn thông và chip bán dẫn nhằm giảm dần sự lệ thuộc vào bên ngoài.

Đầu tư vào công nghệ lõi không chỉ phục vụ mục tiêu phát triển mà còn là biện pháp bảo vệ chủ quyền trong không gian mạng và bảo đảm ổn định quốc gia trước các biến động chính trị kinh tế toàn cầu. Đó là lý do cần có chiến lược dài hạn, huy động cả Nhà nước, doanh nghiệp và giới nghiên cứu để kiến tạo hệ sinh thái công nghệ tự chủ, bền vững. Làm chủ công nghệ hôm nay chính là giữ vững độc lập và tương lai quốc gia ngày mai”.

Đảng và Nhà nước ta sớm xác định, làm chủ một số công nghệ lõi là ưu tiên số một trong phát triển kinh tế số, xã hội số, như trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data). AI và Big Data đang được áp dụng trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp, giáo dục và sản xuất. Công nghệ vi mạch và bán dẫn trở thành trọng tâm của kỷ nguyên số, gắn với tự động hóa và các sản phẩm điện tử thông minh. Ở lĩnh vực năng lượng và môi trường, công nghệ lõi hiện thực hóa các giải pháp cho các vấn đề điện, nước, rác thải...

Nhiều chính sách cụ thể về phát triển công nghệ lõi đã được ban hành, tiêu biểu như Quyết định số 1018/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 21/9/2024.

Chiến lược đặt mục tiêu rõ ràng: Giai đoạn 1 từ năm 2024 đến 2030 xây dựng nền tảng cho ngành công nghiệp bán dẫn có quy mô nhân lực hơn 50.000 kỹ sư và cử nhân; giai đoạn 2 từ năm 2030 đến 2040 phát triển 200 doanh nghiệp thiết kế, 2 nhà máy chế tạo chip và 15 nhà máy đóng gói với doanh thu dự kiến hơn 50 tỷ USD/năm, quy mô nhân lực hơn 100.000 kỹ sư, cử nhân; giai đoạn 3 từ năm 2040 đến 2050 trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghiệp bán dẫn, có doanh thu dự kiến hơn 100 tỷ USD/năm.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã triển khai các chương trình tầm vóc quốc gia, xác định các công nghệ chiến lược, công nghệ lõi cần ưu tiên là trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing), chuỗi khối (Blockchain), công nghệ nano và thông tin di động 5G, 6G.

Trong việc hợp tác quốc tế, Việt Nam đang nỗ lực thu hút các nhà đầu tư nước ngoài ở lĩnh vực công nghệ cao để mở rộng sản xuất. Đồng thời hợp tác với các trường đại học và công ty đa quốc gia nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, với mục tiêu phát triển 100.000 doanh nghiệp công nghệ số vào năm 2030.

Nguồn: nhandan.vn